ZORG en DEFENSIE - Verkiezingen 2025: Welke Partij geeft waar het meeste uit?

Oktober Verkiezingen 2025
Zorg en Defensie: wie geeft waar het meeste uit?

Een vergelijking van CPB-doorrekeningen 2027–2030 en de Europese context

In aanloop naar de verkiezingen voor de Tweede Kamer laten de nieuwe cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) zien waar de echte financiële keuzes liggen. De vraag is niet óf de uitgaven aan zorg stijgen — maar hóe hard, en wat dat betekent in combinatie met de sterk oplopende defensiebegroting.

 1️ Wat het CPB heeft doorgerekend

In Keuzes in Kaart 2027–2030 [1] analyseerde het CPB de begrotingsvoorstellen van zes partijen die hun verkiezingsprogramma vrijwillig lieten doorrekenen:
VVD, NSC, PvdA/GL, D66, BBB en CDA.

De PVV nam niet deel [2]; voor die partij geven we verderop een redelijke inschatting.

Het CPB berekent voor elke partij de mutatie in overheidsuitgaven ten opzichte van het basispad, dus inclusief autonome groei (zoals loon- en prijsstijgingen).

---

 2️ Extra uitgaven aan zorg en defensie per partij (2027–2030)

Partij	Zorg	Defensie	Opmerkingen
VVD	+ € 13 mld	+ € 10 mld	Gematigde zorggroei; harde NAVO-norm gehaald. [3]
NSC	+ € 15 mld	+ € 9 mld	Evenwichtige groei van zorg en defensie. [4]
PvdA/GL	+ € 18 mld	+ € 8 mld	Grootste zorguitbreiding; focus op personeel en preventie. [5]
D66	+ € 17 mld	+ € 8 mld	Hoge zorguitgaven, nadruk op innovatie. [6]
BBB	+ € 14 mld	+ € 9 mld	Sterke focus op ouderenzorg in de regio. [7]
CDA	+ € 16 mld	+ € 9 mld	Zorgpersoneel centraal; defensie op koers. [8]
PVV (niet doorgerekend)	≈ + € 18 mld (geschat)	≈ + € 8 mld (geschat)	Op basis van programma en eerdere CPB-reeksen. [9]

Bron: CPB, Keuzes in Kaart 2027–2030, tabellen “Uitgavenmutaties 2027–2030” [10].

---

3️ Wat betekenen deze cijfers?

Hoewel alle partijen extra geld uittrekken voor defensie om aan de NAVO-norm te voldoen, groeit de zorguitgave in absolute zin harder.
Gemiddeld stijgt de zorgbegroting met 1,5 % van het bbp in de periode tot 2030, terwijl defensie stijgt met 0,7–0,8 % van het BBP [11].

De structurele druk komt vooral van de langdurige zorg: vergrijzing, stijgende loonkosten en hogere vraag naar thuiszorg. Het CPB waarschuwt dat zonder hervormingen de zorguitgaven richting 13–14 % van het BBP kunnen oplopen in 2060 [12].

---

4️ Europese vergelijking: Nederland blijft in de top

Volgens de OESO en Eurostat hoort Nederland nu al bij de drie landen met de hoogste zorguitgaven van Europa [13]. 

Land	Zorg		Toelichting
	% BBP 2022–24	Per hoofd PPS €, 2023)
🇩🇪 Duitsland	12,6 %	≈ € 6 300	Grootste uitgaven in EU [14]
🇫🇷 Frankrijk	11,9 %	≈ € 5 400	Hoge publieke financiering [15]
🇳🇱 Nederland	11,2 %	≈ € 5 800	Inclusief langdurige zorg (WLZ) [16]
🇧🇪 België	10,8 %	≈ € 5 000	Regionaal gefinancierd systeem [17]
🇸🇪 Zweden	10,7 %	≈ € 5 100	Sterke decentrale zorg [18]
🇪🇸 Spanje	9,7 %	≈ € 3 900	Middensegment EU [19]
🇮🇹 Italië	8,7 %	≈ € 3 500	Relatief laag; vergrijzing drukt [20]

De Nederlandse uitgaven per inwoner liggen circa 15 % boven het EU-gemiddelde. Alleen Duitsland en Frankrijk besteden structureel meer aan zorg.

---

5️ De beleidsdilemma’s: zorg groeit, defensie moet

Het politieke spanningsveld ligt dus niet tussen ‘meer of minder zorg’, maar tussen hoeveel groei de begroting kan dragen zonder andere doelen te verdringen.

• Defensie moet structureel omhoog;
• Zorg groeit onvermijdelijk sneller;
• En tegelijk eisen woningbouw, klimaat en onderwijs ook ruimte.

Het CPB rekent in al zijn scenario’s met een krapper begrotingskader vanaf 2027, waardoor verdere uitgavenverhogingen vrijwel altijd belastingen of hogere staatsschuld vereisen.

---

6️ Samenvatting

Trend	Inhoud
Zorg	+ € 13–18 mld extra bij alle CPB-partijen; structurele groei tot > 13 % bbp op lange termijn.
Defensie	+ € 8–10 mld om NAVO-norm te halen; stabiliseert daarna.
PVV	Geen CPB-doorrekening; programma impliceert vergelijkbare stijging zorg, iets lagere defensie.
Internationaal	Nederland behoort tot top-3 in EU qua zorguitgaven per inwoner.
Beleidsvraag	Hoe zorggroei te financieren zonder defensie of andere investeringen te verdringen.

---

Bronnen & verwijzingen

[1] CPB (2025). Keuzes in Kaart 2027–2030, hoofdstuk 1.
[2] CPB (2024). “Participerende politieke partijen voor doorrekening 2027–2030”.
[3] CPB Tabel 3.2: Uitgavenmutaties VVD.
[4] CPB Tabel 3.3: Uitgavenmutaties NSC.
[5] CPB Tabel 3.4: Uitgavenmutaties PvdA/GL.
[6] CPB Tabel 3.5: Uitgavenmutaties D66.
[7] CPB Tabel 3.6: Uitgavenmutaties BBB.
[8] CPB Tabel 3.7: Uitgavenmutaties CDA.
[9] PVV (2023). Verkiezingsprogramma 2023–2027; eigen raming o.b.v. CPB-historie.
[10] CPB bijlage “Totale uitgavenmutaties 2027–2030 (prijzen 2026)”.
[11] CPB (2025). Macro-economische kernraming bij Keuzes in Kaart.
[12] CPB (2025). Langetermijnverkenning Zorg en Financiën tot 2060.
[13] Eurostat (2024). Healthcare expenditure statistics – overview.
[14] Destatis (2024). Health Expenditure Germany.
[15] Ministère de la Santé (2024). Dépenses de santé en France.
[16] CBS (2025). “Uitgaven aan gezondheidszorg stijgen met 8,1 % in 2024”.
[17] Sciensano (2024). Health expenditure Belgium.
[18] OECD (2024). Health at a Glance Europe 2024 – Sweden profile.
[19] Ministerio de Sanidad (2024). Gasto sanitario España.
[20] WHO Europe (2023). Health System Review – Italy.